तैलबैला किल्ला माहिती मार्गदर्शन | Tailbaila Fort Information Guide in Marathi

तैलबैला किल्ला माहिती मार्गदर्शन | Tailbaila Fort Information Guide in Marathi

तैलबैला किल्ला संक्षिप्त माहिती सह्याद्री पर्वतरांगा ही पृथ्वीच्या गर्भातील ज्वालामुखींच्या उद्रेकांचे एक अद्भुत साक्षीदार आहे. या उद्रेकांमध्ये बाहेर पडलेल्या लाव्हारसाच्या थरावर थर जमा होत गेले आणि कालांतराने थंड होऊन पर्वतरांगा निर्माण झाल्या. या पर्वतरांगांची रचना अत्यंत जटिल असून, हवामान आणि इतर भौगोलिक घटकांमुळे वेगवेगळ्या प्रकारच्या खडकांची आणि भूशास्त्रीय संरचनांची निर्मिती झाली. यापैकी एक अद्भुत नैसर्गिक शिल्प म्हणजे ‘प्रस्तर भिंती’. या भिंती लाव्हारसाच्या विशिष्ट प्रकारे साठण्यामुळे आणि थंड होण्यामुळे तयार झालेल्या बेसॉल्ट खडकांपासून बनलेल्या असतात. सह्याद्रीतील ‘तैलबैला उर्फ कावडीचा डोंगर’ हे अशाच प्रकारच्या दोन प्रस्तर भिंतींचे एक उत्तम उदाहरण आहे. तैलबैलाची भिंत सुमारे १०१३ मीटर उंच असून, उत्तर-दक्षिण दिशेने पसरलेली आहे. या भिंतीच्या मध्यावर ‘V’ आकाराची एक खास खाच आहे, ज्यामुळे भिंत दोन भागात विभागलेली दिसते. या भिंतीच्या शिखरावर पोहोचण्यासाठी गिर्यारोहणाचे विशेष कौशल्य आणि साहित्य आवश्यक असते.
प्राचीन काळापासून कोकणातील बंदरांवर उतरलेला माल घाटांच्या माध्यमातून अंतर्देशीय भागातल्या बाजारपेठांपर्यंत पोहोचवला जात असे. या व्यापार मार्गांना सुरक्षित ठेवण्यासाठी, बंदरांपासून बाजारपेठांपर्यंत किल्ल्यांची एक साखळी उभारली होती. ही किल्लेदार साखळी समुद्री चाऱ्यांपासून व्यापार मार्ग संरक्षित करत असे.
1) पाली ते सरसगड ते ठाणाळे लेणी ते वाघजाई घाट ते तैलबैला ते कोरीगड
2) पाली ते सरसगड ते सुधागड ते सवाष्णीचा घाट ते घनगड ते तैलबैला ते कोरीगड

तैलबैला किल्ला पाहण्यासारखी ठिकाणे

1. तैलबैलाची माची, ‘V’ आकाराची खिंड
   तैलबैला गावातून निघून विशाल भिंतीकडे चालत असताना, उजव्या बाजूला असलेल्या पायवाटेवरून वळल्यावर आपण तैलबैलाच्या माचीवर पोहोचतो. माचीवरून सरळ जाणारी रुळलेली वाट थेट तैलबैलाच्या ‘V’ आकाराच्या खिंडीत संपते. खिंडीत उभे राहून पाहिल्यावर तैलबैलाच्या कातळभिंती किती मोठ्या आहेत हे आपल्याला कळते.

2. खिंडी,मंदिरे, टाक्या
   तैलबैलाच्या दक्षिणेकडील भिंतीत एक गुहा आहे. या गुहेत शेंदू लावलेले काही दगड आणि पूजेची साधने ठेवलेली आहेत. या ठिकाणी ग्रामस्थांची खूप श्रद्धा आहे आणि २०१३ मध्ये इथे एक छोटेसे मंदिर बांधण्यात आले. गुहेच्या उजव्या बाजूला खोदलेले एक बारामाही पाण्याचे टाके आहे आणि त्यातील पाणी स्वच्छ आणि पिण्यायोग्य आहे. ही गुहा ३ ते ४ जणांना आसरा देऊ शकते. तैलबैलाच्या माचीवरून खिंडीत जाणाऱ्या वाटेवर चालत असताना, उजव्या बाजूला असलेली भिंत आपल्याला उत्तरेकडे दिशा दाखवत असते. खिंडीतून थोडेसे खाली उतरून, डाव्या बाजूला असलेल्या वाटेवरून वर चढावे. या बाजूला असलेल्या उत्तरेकडे पसरलेल्या भिंतीत दोन गुहा आहेत. त्यापैकी एक गुहा लहान तर दुसरी गुहा खूप मोठी आहे. गुहेच्या जवळच एक सुकलेले टाके दिसते. तैलबैलाच्या खिंडीत जाण्यासाठी गिर्यारोहणाच्या सामानाची आवश्यकता नाही. आपण सहजपणे वरील ठिकाणे पाहू शकतो.

3. तीन देवतांच्या मूर्ती, टाक्या
   तैलबैलाच्या दक्षिणेकडील कातळावर चढण्यासाठी खिंडीतून बाहेर पडून, उजव्या बाजूला असलेल्या रोपावर धरून चढायला सुरुवात करावी. दक्षिणेकडील कातळावर अर्धे चढल्यावर, डाव्या बाजूला कातळात चार ते पाच पायऱ्यांची एक छोटी सी सीढी आहे. त्या पायऱ्या चढून गेल्यावर एक छोटीशी गुहा आहे. या गुहेत चार ते पाच जण सहज बसू शकतात. या गुहेच्या पुढे चालत असताना, कातळावर तीन देवतांच्या मूर्ती कोरलेल्या दिसतील. त्याच्या पुढे आणखी एक गुहा आहे. दुसऱ्या गुहेच्या पुढे एक स्वच्छ पाण्याचे टाके आहे. हे टाके ओलांडून पुढे गेल्यावर आणखी एक टाके आहे. हे सगळं पाहून आपण परत त्या पाण्याच्या टाक्याजवळ जाऊन, रोपावर धरून वर चढतो. वर चढल्यावर डाव्या बाजूला कातळात काही पायऱ्या आहेत. या पायऱ्या चढून गेल्यावर आपण भिंतीच्या माथ्यावर पोहोचतो. तिथे एक सपाट जागा आहे आणि डाव्या बाजूला एक मार्ग आहे. तिथे फक्त एक-दोन जांभूळची झाडे आहेत. इतर कुठेही झाडे नाहीत. उत्तर दिशेला असलेल्या कातळावर चढण्यासाठी आपल्याला पूर्णपणे गिर्यारोहणाची तंत्रे वापरावी लागतील. उत्तर दिशेची भिंत खूपच निराली आहे. तिथे कुठेही गुहा किंवा पाण्याचे टाके नाही. तैलबैलाच्या दोन्ही भिंतींवर चढण्यासाठी गिर्यारोहणाचे चांगले ज्ञान आणि आवश्यक साहित्य असणे गरजेचे आहे.

तैलबैला किल्ल्यावर कसे जायचे ?

• बस सेवा
  मुंबई किंवा पुण्याहून प्रवास करत असाल तर, तैलबैला येथे पोहोचणे खूप सोपे आहे. प्रथम, तुम्हाला लोणावळा गाठावे लागेल. लोणावळ्याच्या हिरव्यागार पार्श्वभूमीवरून, भांबुर्डे मार्गाची एसटी बस पकडा. पेठशहापूर, कोरीगडाच्या पायथ्याचे गाव, तुमचे पुढचे थांबा आहे. येथून, तैलबैलाचा फाटा मुख्य रस्त्यावरून उजव्या बाजूला फक्त ८.५ किलोमीटर अंतरावर आहे. फाट्यावरून, तुम्हाला फक्त ३ किलोमीटरची छोटीशी चढाई करावी लागेल, जी तुम्ही सहज पायी १५ ते २० मिनिटांत पूर्ण करू शकता. जर तुम्हाला अधिक आरामदायक प्रवास हवा असेल तर, लोणावळा बस स्थानकातून संध्याकाळी तैलबैलासाठी थेट बस सुटते. ही बस रात्री तैलबैला गावात उभी राहते आणि सकाळी पुन्हा निघते.

• खाजगी वाहन
  खाजगी वाहनाने तैलबैला येथे जाणे खूपच सोपे आहे. तुम्हाला प्रथम लोणावळा गाठावे लागेल. लोणावळ्याहून भूशी डॅम आणि आय.एन.एस.शिवाजी मार्गे आंबेवलीच्या दिशेने वळा. साधारण २० किलोमीटरवर तुम्हाला पेठशहापूर गाव भेटेल. हे गाव कोरीगडाच्या पायथ्याशी आहे. पेठशहापूरमध्ये, तुम्हाला उजव्या बाजूला भांबुर्डे गावाकडे जाणारा रस्ता सापडेल. या रस्त्याने ८.५ किलोमीटर चालत जा, तुम्हाला एक खडबडीत डांबरी रस्ता भेटेल. या रस्त्याच्या शेवटी, तुम्हाला तैलबैला गावाकडे जाणारा फाटा सापडेल. या फाट्यापासून तुम्हाला फक्त ३ किलोमीटरचे अंतर कापावे लागेल.

तैलबैला किल्ल्याचा नकाशा / गुगल नकाशा