रांगणा किल्ला माहिती मार्गदर्शन | Rangana Fort Information Guide in Marathi

रांगणा किल्ला माहिती मार्गदर्शन | Rangana Fort Information Guide in Marathi

रांगणा किल्ला संक्षिप्त माहिती रांगणा किल्ला, ज्याला प्रसिद्धगड म्हणूनही ओळखले जाते, सह्याद्री पर्वतरांगेच्या दक्षिणेकडे एका वेगळ्या डोंगरावर स्थित आहे. हा किल्ला देश, कोकण आणि गोवा यांच्या जवळ असल्यामुळे त्याला रणनीतिक महत्त्व प्राप्त होते. छत्रपती शिवाजी महाराजांना हा किल्ला खूप आवडायचा आणि त्यामुळेच १७८१ च्या एका ऐतिहासिक कागदपत्रात असे म्हटले आहे की, “जर रांगणा किल्ला सुरक्षित असेल तर सर्व प्रदेश सुरक्षित आहे, परंतु जर तो ताब्यात नसेल तर सावंत बार्देशावर हल्ला करतील.” रांगणा किल्ला त्याच्या अजिंक्यपणाबद्दल प्रसिद्ध आहे आणि कोल्हापूर जिल्ह्यातील १३ किल्ल्यांपैकी तो सर्वात रांगडा किल्ला मानला जातो.
रांगणा किल्ल्याला भेट देण्यापूर्वी, तुम्ही पाटगांव येथील श्री मौनी महाराजांच्या मठाला भेट द्यावी. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६७६ मध्ये दक्षिण दिग्विजयासाठी निघताना या मठातून मौनी महाराजांचे आशीर्वाद घेतले होते. या मठाला छत्रपती शिवाजी, संभाजी, राजाराम, राणी ताराबाई आणि राजर्षी छत्रपती शाहू यांनी सनदा दिल्या आहेत.
मठाच्या मागील बाजूला असलेल्या पायवाटेने पुढे जाताना तुम्हाला भद्रकालीचे यादवकालीन मंदिर लागेल. हे मंदिर ओवर्‍या आणि दिपमाळा यांसारख्या जुन्या वास्तूंनी सजलेले आहे.

रांगणा किल्ला पाहण्यासारखी ठिकाणे

1. गडावर प्रवेश
   सह्याद्रीतील बहुतेक किल्ल्यांप्रमाणेच रांगणा किल्ल्यावर प्रवेश करण्यासाठी तुम्हाला डोंगरावर चढाई करावी लागेल. मात्र, या किल्ल्याची एक खासियत म्हणजे तुम्हाला गडावर पोहोचण्यासाठी उतार चढावे लागतात. गडाच्या भव्य बुरुजाच्या डाव्या बाजूला दरीच्या माथ्यावरून जाणारी एक छोटी वाट तुम्हाला गडाच्या पहिल्या भग्न दरवाजापर्यंत घेऊन जाते. प्रवेशद्वार परिसराची रचना रणनीतिकदृष्ट्या अतिशय महत्त्वाची आहे आणि तुम्ही थोडा वेळ थांबून त्याचे बारकाईने निरीक्षण करावे.

2. दुसरा दरवाजा आणि त्यानंतर
   पहिल्या दरवाजातून आत प्रवेश केल्यावर तुम्हाला बुरुजाचे संरक्षण करणारा आणि लपवलेला गडाचा दुसरा दरवाजा दिसेल. या दरवाजाच्या आत पहारेकर्‍यांच्या देवड्या आहेत. या दरवाज्याच्या उजव्या बाजूला जाणाऱ्या पायवाटेने तुम्हाला एक कोरडा तलाव लागेल. पुढे तुम्हाला जांभ्या दगडात बांधलेल्या जोती दिसतील. गडाच्या या भागात दोन्ही बाजूला भक्कम तटबंदी आहे आणि त्यावर चढण्यासाठी जिने आहेत. शेवटी, तुम्हाला भव्य बुरुजावर हनुमानाचे शिल्प कोरलेला चोर दरवाजा दिसेल. हा दरवाजा सध्या दगडांनी बंद केलेला आहे. यानंतर तुम्हाला दुसऱ्या दरवाजापर्यंत परत यावे लागेल.

3. वाडा आणि तलाव
   दुसऱ्या दरवाज्याच्या समोर उजव्या हाताला तुम्हाला वाड्याची चौकट दिसते. चौकटीतून आत प्रवेश केल्यावर तुम्हाला एक विहिर लागेल. वाड्याच्या भिंतीवर तुम्हाला फारसी भाषेतील शिलालेख पाहायला मिळेल. वाडा पाहून पुढे गेल्यावर तुम्हाला गडाचा तिसरा आणि सर्वात भक्कम दरवाजा दिसेल. या दरवाजाला चार कमानी आहेत. दरवाजातून आत प्रवेश केल्यावर, सरळ पायवाटेने पुढे गेल्यास तुम्हाला बारमाही पाणी असलेला तलाव दिसेल. तलावाच्या दुसऱ्या बाजूला तुम्हाला अनेक समाध्या दिसतील. एका कोपर्‍यात तुम्हाला भग्न अवस्थेत शिवमंदिर दिसते. यानंतर तुम्हाला ओढा ओलांडून रांगणाई मंदिराजवळ पोहोचता येईल.

4. रांगणाई देवी मंदिर
   हे मंदिर प्रशस्त आहे आणि मुक्कामासाठी योग्य आहे.
   रांगणाई देवी मंदिरात देवीची एक भव्य आणि प्रभावी मूर्ती आहे जी ढाल, तलवार आणि त्रिशूळ यांसारख्या विविध प्रकारच्या आयुधांनी सजलेली आहे.
   देवीच्या उजव्या हाताला विष्णूची मूर्ती आणि डाव्या हाताला भैरवाची मूर्ती आहे.
   मंदिरात एका फारसी शिलालेखाचा दगड आहे.
   मंदिरासमोर दिपमाळ आहे.
   रांगणाई देवी मंदिराच्या उजव्या बाजूला मारुतीचे मंदिर आहे.
   जवळच कोरडी विहिर आहे.

5. इतर दर्शनीय स्थळे
   तिसऱ्या दरवाजापासून डाव्या हाताने जाणारी पायवाट तुम्हाला गणेशमंदिर, तलाव आणि देवळीमधील शिवलिंगापर्यंत घेऊन जाते.
   तटबंदीच्या बाजूने चालत गेल्यावर तुम्हाला एक दरवाजा आणि त्याच्या डाव्या बाजूला गोल तोंडाची विहिर लागेल.
   पुढे चालून तुम्ही गडाच्या हत्तीसोंड माचीवर पोहोचाल. ही माची राजगडाच्या संजिवनी माचीप्रमाणे तटबंदीने संरक्षित आहे.
   माचीवर चिलखती बुरुज आहे.
   हत्तीसोंडेच्या टोकावर चोर दरवाजा आहे. हा दगडात खोदून काढलेला दरवाजा आहे आणि त्यातून उतरण्यासाठी पायऱ्या आहेत.
   यानंतर तुम्हाला आणखी एक भव्य दरवाजा लागेल. हा दरवाजा गोमुखी बांधणीचा आहे आणि यातून उतरणारी वाट केरवडे गावात जाते.

6. कोकण दरवाजा, रांगणाई देवी मंदिर, सिध्दाच्या गुहा
   तटाच्या दिशेने पुढे चालत राहिल्यावर तुम्ही पश्चिमेकडील कोकण दरवाजाच्या माथ्यावर पोहोचाल.
   या दरवाजावर एक गोल बुरुज आहे.
   या दरवाज्यातून उतरणारी वाट कोकणातील नारुर गावाकडे जाते.
   कोकण दरवाजा रांगणाई देवी मंदिराच्या बरोबर मागे आहे.
   तुम्ही पायवाटेने मंदिरात परत येण्यासाठी १५ मिनिटे घेऊ शकता.
   जर तुमच्याकडे पुरेसा वेळ असेल तर तुम्ही भटवाडीत मुक्काम करू शकता आणि सिध्दाच्या गुहा पाहू शकता.

रांगणा किल्ल्यावर कसे जायचे ?

• पहिला मार्ग: कोल्हापूर ते रांगणा किल्ला
  कोल्हापूर ते पारगाव: कोल्हापूरहून गारगोटी – कडगाव मार्गे पारगाव गावाकडे प्रवास करा.
  पारगाव ते भटवाडी: पाटगाव गावातून तांब्याचीवाडी मार्गे भटवाडी गावाकडे जा. हे अंतर साधारणपणे 10-12 किलोमीटर आहे.
  भटवाडी ते चिक्केवाडी: भटवाडीपासून पुढे 45 किलोमीटर अंतरावर चिक्केवाडी गाव आहे. मोठी वाहने तांब्याचीवाडीपर्यंत पोहोचू शकतात, तर लहान वाहने चिक्केवाडीपर्यंत जाऊ शकतात. तुम्ही लहान वाहन वापरत असल्यास, तुम्हाला तांब्याचीवाडी ते चिक्केवाडी अंतर पायी पार करावे लागेल.
  भटवाडी ते रांगणा किल्ला:
  भटवाडीत पोहोचल्यावर, गावातून जाणार्‍या रस्त्याने धरणाच्या भिंतीपर्यंत जा.
  येथून उजव्या हाताला लाल मातीचा गाडी रस्ता सुरू होतो. या रस्त्याने तळीवाडी मार्गे चिक्केवाडीला पोहोचा.
  चिक्केवाडीतून एक ठळक पायवाट रांगणा किल्ल्याकडे जाते.
  वाटेत तुम्हाला एक दगडी उंबरठा आणि चौकीचे अवशेष दिसतील.
  पुढे तुम्हाला एक खिंड पार करून उतरावे लागेल आणि मग तुम्ही रांगणा किल्ल्यासमोरील पठारावर येऊ शकाल.
  या पठाराच्या मागच्या बाजूला उजव्या हाताला बांदेश्वराचे मंदिर आहे. येथे तुम्हाला विष्णू आणि गणेशाची भान हरपवणारी मूर्ती पाहायला मिळेल. मंदिरासमोर एक जुनी समाधी देखील आहे.

• दुसरा मार्ग: कोकणातून रांगणा किल्ला
  कोकणातील कुडाळजवळील नारुर आणि केखडे गावातूनही रांगण्यावर जाण्यासाठी एक मार्ग आहे.

रांगणा किल्ल्याचा नकाशा / गुगल नकाशा